Усны гудамж сайт, Орфей театр хамтран 3 сарын 27 буюу Дэлхийн театрын өдөр, “Амьдрахуй” постдрамын жүжгийн нээлтийг тохиолдуулан “Амьдрахуй-Дорнын ард түмний амьдралын ухаан, орчин үеийн театрын чиг хандлага” сэдэвт хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан билээ. Бид уншигчдадаа зориулан тэрхүү хэлэлцүүлгийг бичвэр хэлбэрээр нийтэлж буйг хүлээн авна уу.
С.Дулам: 800 жилийн өмнө бичигдсэн эмгэнэлт жүжигтэй “Амьдрахуй” судсан холбоотой байгаа нь харагддаг
Монгол Улсын ардын багш, Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, Хэл бичгийн ухааны доктор, профессор
Өрнө, дорно хэмээх хоёр агуу их ертөнц өөд өөдөөсөө хараад олон жил боллоо. Бид дорно хэмээх ертөнцөд хамаарна. Дорно дахинаа хамгийн өвөрмөц соёл иргэншилтэй ертөнцөд хамаарна. Цэвэр дорнын соёл иргэншил биднийхээс тэс өөр гэж би бодож байна. Нарийн яривал, би л гэхэд дорнын соёл иргэншилтэй улс оронд тэгтэл удаан байж үзээгүй, амьдарч үзээгүй хүн. Зохиол бүтээл, анд нөхдийнхөө яриа, дэлхий дахины үйл явдлаас л дамжуулан мэдсэн хэрэг. Дорно дахины улс болгон том философитой. Тэр философийнхоо үндсэн дээр соёл иргэншил нь цэгцэрч явдаг.
Өмнөд хөршийг бол та бүхэн мэдэж байгаа. Тэд Күнзийн сургаалын үндсэн дээр аж төрдөг ард түмэн. Харин Энэтхэгт маш олон зүйлийн шашин, сургаал байдаг. Тэр дундаа буддизм болоод өөрсдийнх нь хиндү ёсны шашин суртал зэрэг бий. Энэ хоёул дорнын ард түмэнд нөлөөтэй. Нэлээн улс түмэн Күнзийн сургаалын нөлөөн дор амьдардаг. Мөн л нэлээд олон нь бурхны шашны сургаалын дор аж төрдөг.
Дорнын ард түмнээс заримдаа хүний түүх гэхэд олон зүйлээрээ гайхам нийгэм, улс төрийн үзэгдлүүд гардаг. Шуудхан хэлэхэд, үүн дотроо дэлхий ертөнцийг муугаараа, сүүдэр талаараа гайхуулсан үзэгдэл хүртэл гарч байсан. Жишээлбэл, Камбожид бий болсон Улаан Кхмерийн хувьсгал гээч юм бий. Хүний түүхэнд ховорхон тохиох хачин гаж үзэгдэл болсон. Бидний өнөөдрийн ярьдаг ардчилал, хөгжил гэдгийн чанх эсрэг. Улаан суртал, дарангуйлал гэдэг зүйл хүн төрөлхтөнд ямар аймшгийг тарьж болдгийг үзүүлсэн. Тэндхийн музейгээр явсан хүмүүс гайхаад, нэгэн зүйлийн цочролд ороод ирдэг. Кхмерийн ард түмний гурван сая иргэн дарангуйлалд хэлмэгдэн хохирч, хүн гээч амьтныг ямар гэгчийн адгуус болгон хувиргаа вэ гэмээр үйл явдал болж байв. Тухайлбал, Кхмерийн энд тэнд сууж байсан түмнийг тариачин болгох гэхдээ гар хурууг нь хүртэл шалгаад, цагаан гартай хүн байвал тариачин болгоно, нүдний шилтэй хүн бол сэхээтэн, түүнийг мөн тариачин болгоно, дөнгөж төрсөн нялх хүүхдийг хүртэл эцэг эхээс нь салгаж тусад нь хүмүүжүүлнэ гээд л хүний түүхэнд сонсоогүй зүйл дорнын ард түмний дунд гарч байсан.
“Амьдрахуй” жүжигтэй холбоод хэлэхэд, бидний өвөг дээдэс буюу Монголын Юань гүрний үед жүжгийн зохиолын алтан үе тохиосон юм. Жүжгийн зохиолын гурван эрдэмтэн гэж алдаршсан гурван зохиолч энэ үед гарч ирж байлаа. Гуань Ханьцин, Ма Чжиюань, Бо Пу нар.
Монголын ноёрхлын үед дорнын, тэр тусмаа Хятад, Нанхиадын жүжгийн зохиолын алтан үе тохиож байсан. 800-аад жилийн өмнө шүү дээ. “Амьдрахуй” жүжгийг үзэхээр миний санаанд Юань улсын жүжгийн гурван их эрдэмтний нэг Гуань Ханьциний “Доу Э-гийн хилсдэл” гэдэг эмгэнэлт жүжиг санаанд ордог юм. Амьдрахуй жүжигт гарч байсан үйл явдал, дорнын ард түмний амьдралын нийтлэг чанар ч мэдэгддэг. Хэдийгээр 800 жил өнгөрсөн боловч ямар нэг хэмжээгээр хоорондоо судсан хэлхээтэй байгаа нь харагддаг. Юань гүрний түүхтэй холбоотой учраас цохон хэллээ.
Н.Ууганбаатар: “Амьдрахуй” бол нэг талаараа бидний ярихыг хүсдэггүй тэр л зүйлс
Монгол банкны Хяналтын зөвлөлийн дарга, Эдийн засгийн ухааны доктор
Дорнын соёл бол судлагдахуун мөн. Зөвхөн соёл судлал, утга зохиолын судлагдахуун байхаа больсон. Сүүлийн үед бусад олон салбарт дорныг судалдаг болсон. Тухайлбал, менежментийн шинжлэх ухаан байна. Японы ямар нэгэн компанийн тухай ярилгүй, япончуудын менежмент хийдэг арга барилыг судлалгүйгээр менежментийн шинжлэх ухааныг төсөөлөхийн аргагүй болсон. Эхэн үедээ бол дорнынхныг хөгжил буурай хэмээн басамжлах, үл тоох хандлага байсан. Америкчууд одоо японы ч юм уу, солонгосын автомашинууд зах зээлийг нь эзэлнэ гэж төсөөлж байгаагүй гэдгээ хүлээн зөвшөөрдөг. Гэтэл тийм үйл явдал болохоор барахгүй, төсөөлж байснаас нь хамаагүй хурдан болсон.
Буурай байсан орнууд богино хугацаанд босож, өндөр хөгжилтэй Америкийн зах зээлийг эзэлнэ гэдгийг огт төсөөлөөгүй, тоогоогүй байсан хэрэг. Нэгэнт эзлэгдсэнийхээ хойно судалж эхэлсэн. Япончуудын менежментийн онцлог бол хоёр давуу талтай. Хүлээлт үүсгэлгүй байж байгаад гэнэт гарч ирэх. Капитализм, аж үйлдвэрийн хувьсгалын хамгийн том, сод бүтээгдэхүүн бол автомашин юм. Өөрөө явдаг бүтээгдэхүүн бол хамгийн супер бүтээгдэхүүн. Түүнийг нь эзэлж авсан. Одоо бол Харвардад бүхэл бүтэн Японыг судалдаг институтүүд байдаг. Урлаг, уран зохиол гэх мэт олон талаас нь судалж байна.
Тоёота гэхэд л менежментээ нуудаггүй. Дуурайх арга байхгүй. Нээлттэйгээр өрсөлдөж байгаа гэсэн үг. Ямар нэгэн юмыг нууцална гэдэг бол хязгаарлагдмал зүйл. Хэн нэгэн ирж, нууцыг мэдээд, дуурайлгаад бүтээгдэхүүн хөгжүүлж болохуйц байдлыг “давуу тал” гэж үзэхгүй. Бусад улс үзээд ч дуурайж чадахааргүй зүйлийг л давуу тал гэж хэлнэ гэсэн философи, консепцтой байдаг. Тэд бизнесийг ингэж хийж болдог гэдгийг харуулснаараа XX зууны II хагасын од боллоо. Харин манай урд хөрш бол япон шиг нээлттэй биш. Тодорхой хэмжээнд хаалттай. Сонгодог утгаараа дорнын гэдэг зүйл тэнд явж байгаа. Үүцээ задлахыг хүсэхгүй, түүнийгээ нээх арай болоогүй байгаа тогтолцоо, систем юм. Бид хэдийгээр тэдний арга барилтай танилцаж болох ч дуурайх хэцүү.
Иргэншил хоорондын харилцаан дээр үүсэж байсан асуудлын тухай зарим нэг судлаачид сонирхолтой зүйлс хөнддөг л дөө. Жишээлбэл нэгэнт Япон хоёрдугаар дайнд ялагдах нь тодорхой болчихсон атал яагаад Америк Хирошима болон Нагосаки хотод атомын бөмбөг хаясан юм бэ? С.Дулам багшийн ярьсан шиг хүн төрөлхтний түүхэнд хараар бичигдэх асуудал энэ мөн. Зарим судлаачид япончуудыг Сувдан эрэг рүү дайрахдаа амиа хорлох бэлтгэлтэй байсан буюу амьд бөмбөг болж, онгоцтойгоо мөргөхөөр ирсэн гэж үздэг. Тэдэнд буцаад нисэх нөөц бололцоо байхгүй байсан. Сувдан эрэгт болсон энэ үйл явдлын дараа нөгөө талд айдас төрсөн болов уу гэмээр. Дорынхон бол аюултай, ирээд амиа хорлож ч мэдэхээр хэмжээний хүмүүс. Үнэт зүйлийн хувьд өөрсдөөс нь ялгаатай. Дотор нь юу ч байж магадгүй үл танигдах хүмүүс. Дорно өрнө гэх өөр хоёр соёл нэгнээ төдийлөн сайн таниагүй байтал дайны гал бадарсан учраас л япончуудыг аюултай хүмүүс гэж ойлгоод нэг мөсөн дарах гэсэндээ атомын бөмбөг хаясан гэдэг аргументыг зарим судлаачид гаргаж ирдэг. Бид ч үүнийг биеэрээ туулсан байх боломжтой.
1990-ээд оны шилжилт нийгэм, эдийн засагт ямар ямар хүндрэл учруулав гэдгийг эргээд санах хэрэгтэй. Амьдрахуй гэдэг нэгэн бодлын тэр байхгүй юу. Бидний ярихыг хүсдэггүй зүйл. Хүнд цаг үеийн ард хэн хохирдог вэ гэвэл хүн л хохирдог. Том системийн золиос болж хувь хүн хохирдог. Автобусанд шахцалдсанаас болоод математикийн багшийн үзэг гэдсэнд нь зоогдож, черниль элгэнд нь шахагдаад нас барж байсан гэх түүх сонсож л байлаа. Бидний аав ээжийн туулаад өнгөрсөн төвөгтэй нөхцөл байдал үнэн хэрэгтээ тийм л байсан. Байдал ийм хүнд байхад яагаад ямар ч юмгүй болгоод, лангууг нь хүртэл хоослоод тийм нөхцөл рүү түлхсэн юм бэ, гэдэг асуудлыг ярих хэрэгтэй болж байгаа юм. Мэдээж, тогтолцооны өөрчлөлтийг олон янзаар хийж болох байсан. Урд хөрш шиг ч хийж болох байсан. Гэтэл тэгэхийн оронд бушуухан, нэн даруй шилжүүлэх буюу “shock-therapy” шиг зүйл хийсэн байдаг. Тэр үед зөвлөх хийж байсан америкийн профессорууд бол одоо буруу зүйл хийсэн гэдгээ хэлээд байгаа л даа. Одоо хэлэх нэг хэрэг. Үүнийг туулж гарсан, түүнийхээ зардлыг төлсөн бүхэл бүтэн үе байна шүү дээ. Эргээд бодохоор түүний цаана дахиад л өнөөх хөшиг байгаа юм. Хөшигний цаана байсан буюу хүйтэн дайны нэг талд байсан социалист орнууд дотроос юу ч гарч ирж магадгүй гэсэн үзэл санаа. Тиймээс энэ нөхдийн байгаа юмыг нь хамаад, бараг цэргийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа аятай шуудхан тогтолцооны өөрчлөлт рүү түлхэх нь зөв гэж үзсэн шиг байгаа юм. Тэгэхээр соёл хоорондын хөшиг, үл ойлголцол гэдэг зүйл улс төрийн шийдвэр, томоохон шилжилт, системийн өөрчлөлт, дайн зэрэгтэй холилдоод ирэхээрээ асар төвөгтэй, асар зардалтай, хүний амьдралын бүхэл бүтэн нэг үеийг хамарсан асуудал руу орчихдог.
М.Дөлгөөнбаяр: Нэг нь өөртөө тааруулж орчин нөхцөлөө өөрчлөх гэж оролддог хүн. Нөгөө нь орчин нөхцөлдөө тааруулж өөрөө өөрчлөгддөг хүн
“Философи” подкастын хөтлөгч, “Uxer publishing”-ийн үүсгэн байгуулагч
Дэлхийн философийн түүх гэсэн гарчигтай номуудыг сөхөж харвал ихэвчлэн өрнийн философийн түүхийг л биччихсэн байдаг. Дорнын сэтгэгчид гэхээр арав гаруй хүнийг л дурдаад өнгөрөх шинжтэй. Миний ажигласнаар өрнийнхөн тухайн бүтээл туурвилаа өөрөөрөө нэрлэж, овоглох сонирхолтой байсан юм шиг. Дорнын ард түмэн бүтээлээ илүүтэй аман зохиол болгон түгээдэг, бүтээсэн зүйлийнхээ зохиогч болох сонирхолгүй хүмүүс байсан шиг. Дорнын ард түмэн хүний эрх болоод хувь хүн дээрээ төвлөрч, өөрийгөө онцлох мэдрэмж сул. Ялангуяа Хятад, зүүн өмнөд азийн орнууд нийгэм рүүгээ хандаж, олонтойгоо нийцэх талдаа илүү. Монголын жишээ бол арай өөр байх. Өөрийн мэргэжил буюу үйлдвэрлэлийн дизайн, загвар дизайнтай холбоод зарим нэг жишээ дурдъя. Манай салбарт хүнийг хоёр төрлөөр авч үздэг. Нэг нь өөртөө тааруулж орчин нөхцөлөө өөрчлөх гэж оролддог хүн. Нөгөөх нь орчин нөхцөлдөө тааруулж өөрөө өөрчлөгддөг хүн. Энэ нь загвар дизайн дээр түлхүү ажиглагдана. Эрт цагт хүмүүс гэрийнхээ тавилгуудыг өөртөө тааруулж эвтэйхнээр өөрчилж эхэлснээр Фенг Шүй үүссэн гэдэг. Дорнын улсад бол илүүтэй одоо байгаадаа зохицох, байгаадаа өөрийгөө тааруулах хандлага нь давамгайлдаг. Өдгөө дэлхийн хамгийн том үйлдвэрлэлийн дизайнерууд гэгдэж байгаа хоёр хүнийг би жишээ болгон дурдъя.
Нэг нь Японы Нендо буюу шавар гэсэн үг утгатай нэр бүхий дизайн студийн захирал Оки Сато гээд залуу бий. Маш алдартай дизайнер. Малайз улс хүртэл үндэстнийхээ бэлгэдэл болсон сандлыг хийлгэх гэж захиалга өгдөг тийм л дизайнер. Тэр хүн өдөр бүр нэг л зүйлээ хийж байж шинэ санаа сэддэг, тэгж бүтээлдээ дорнын ард түмний ухааныг шингээдэг. Нэг гудамжаараа үргэлж алхана, нэг кофегоо дандаа ууна. Түүний хувьд өдөр болгон давтаж хийдэг зүйлээсээ шинэ зүйл олж харах аваас тэр нь жинхэнэ цоо шинэ зүйл болно гэсэн үг. Дэлхийгээр аялаад, шинэ газар үзээд л явахад шинэ санаа төрөх нь ойлгомжтой шүү дээ. Дорнын ард түмэн улс төр болоод нийгмээс хувь хүн рүү ирж байгаа олон нөлөөлөл дунд хэрхэн өөрийгөө зохицуулах вэ гэдэгтээ л голчлон анхаардаг шиг.
Нөгөө нь Германы Дитер Рамс гэх дизайнер. Тавилга буюу гэр дотор байгаа орчны эд хогшлыг эвтэйхэн, цомхон байдлаар анхлан загварчилсан гэгддэг. Түүний загвар хүн буюу хэрэглэгчийг төв болгож үздэг. Бидний мэдэх Iphone, Macbook-ийн дизайныг гаргасан Жонатан Аив л гэхэд нэрийг нь мэдэхгүй, зүсийг нь танихгүй нэгнийг ч хайрлаж, хүндэлж бодолцсон учраас түүний бүтээл маш олон талаараа байгаа оносон шийдэлтэй. Хувь хүндээ тааруулж орчин нөхцөлөө өөрчлөх хандлага нь өрнийн соёл дээр илүүтэй байдаг. Байгалийг өөртөө зохицуулах гэж оролдоно гэсэн үг шүү дээ. Дитер Рамс л гэхэд нэг бүтээгдэхүүн гаргахдаа яаж хүнд эвтэйхэн байхыг бодож, шинэ санаа олохын тулд дэлхийгээр хэрэн, ихэнхдээ гадаад орчныг хүнд тааруулахыг зорьдог. Дизайны шийдэл дээр л гэхэд ийм том ялгаа харагддаг.
Философийн номуудын агуулгын 80 хувь нь өрнийн философи. Монголыг хөөж үзэхээр Агваанбалдан ч юм уу, дээр үеийн хутагт, хувилгаадыг нэрлэнэ. Ерөөс Монголд хүнийг философич гэх нь бараг үгүй. Энэ нь өөрөө монгол эрдэмтдийн даруухан зан юм уу, өөрийгөө философич гээд тодорхойлохоос нэрэлхдэгтээ ч юм уу, тухайн ойлголтыг хүндэтгэж үзээд ярихгүй байна уу, гэх асуудал бий. Гэтэл өрнөд философич гэдэг үгийг ямар нээлттэй ашиглаж байна вэ? Стив Жобсыг ч тэд философич гэж ярьдаг. Монголд нэг хүнийг философич мөн биш гэчихвэл бөөн хэрүүл болно. Бид нар нэр томьёонд хэтэрхий харь ханддаг юм биш үү?
Виктор Папанек гээд мундаг дизайнер байдаг. Байгальд ээлтэй байх, орчиндоо зохицох тухай асуудлыг өрнөд анх хөндсөн хүн. Kleenеx гээд брэнд байдаг даа, нэг удаагийн салфетка, ариун цэврийн хэрэглэл үйлдвэрлэдэг. Тэр хүн үүнийг их шүүмжилдэг байсан юм. Орчин үед бид усыг нь уучхаад л савыг нь хаяна. Амаа арччихаад нэг удаагийн амны алчуурыг хаяна, нэг удаагийн савыг бас л хаяна. Өмнө нь бол нэг хүнд нэг аяга байсан. Нэг мөнгөн аяга ч юм уу, ганцхан л аягатай юм чинь түүнийгээ ураа шингээж гоё хийлгэнэ дээ. Нэг дээл байх юм чинь тэр дээлээ гоё хийж өмсөнө. Эд зүйлсийг авч л байдаг, хаяж байдаг гэх энэ орчин үеийн хандлага яваандаа хүний харилцаанд шингэж байна. Хүмүүс уулзаж л байдаг, больж л байдаг. Бизнесийн харилцаа бие биедээ ашигтай байлаа, хоёр тийшээ боллоо. Хайр сэтгэл ч ялгаагүй, Кleenеx үерхэл гэдэг ойлголт гарчихсан. Нэг удаагийн амны алчуур шиг харилцаад хаяж л байдаг гэсэн утгатай. Сүүлдээ хоёр хүний нөхөрлөл, хайр, багш шавийн харилцаа хүртэл ийм болчихлоо гэх асуудал хөндсөн хэрэг. Үүний эсрэг бид яаж удаан уншигдах ном бичих вэ? Яаж удаан хэрэглэгдэх бүтээгдэхүүн гаргах вэ? Галзуурал гэмээр эх адаггүй хэрэглээний нийгмээсээ жаахан амьсгаа авч, үнэ цэнтэй зүйлс бүтээхгүй л бол гэр бүл салалт, хосуудын харилцааны шалтгаан ч болохоор байна. Багш шавь хүртэл гудамжинд нэгнээ танихгүй хэмжээнд хүрэх хүний энэ харилцааны үндэс угаас ахуйн соёлтой холбоотой гэх үзэл гарч ирсэн.
Өнөөдөр Монгол Улсад сугалаа хийдэггүй газар үгүй боллоо. Хүмүүсийн сэтгэл зүй дээр нь тоглоод л. Монголын томоохон банк, оператор компаниуд ч сугалаа явуулж байна. Сүүлдээ хүмүүс тиймэрхүү зүйл бичиж, ярьдаг болжээ. Монголын нийгэм хэцүү болчихсон юм чинь, олж байгаа орлогынхоо арван хувиар байнга бооцоо тавьж байя гэцгээж байгаа юм. Би цалингийнхаа 10 хувийг төсөвлөчихсөн. Өөр гялайж гялтайх юм байхгүй учраас аз нь таарвал сайхан амьдарна биз, үгүй бол сайхан амьдрахгүй гэсэн хандлагатай. Энэ нь явсаар байгаад өөрсдийнхөө бодит үйлдэлд найддаггүй, бодит юм бүтээдэггүй, хөдөлмөртөө найддаггүй бүхэл бүтэн үе гарахад нөлөөлж байна. Үүнийг нь өөгшүүлээд томоохон компаниуд хүртэл үүн дээр нь дөрөөлсөн сугалааны бизнес хийдэг. Үнэ цэнтэй юм хийж чадахгүй, заавал хямдрал, сугалаа, хонжвороор л борлуулах нөхцөл. Хэрэглэгчид ч эвлэрээд, сугалаагүй бол сонирхохгүй болчихсон мэт. 2019 оноос хойш энэ зүйл надад хурц, гашуун туссан учраас өөрийнхөө хийж байгаа бизнестээ ашиг олохын төлөө нэг ч сугалаа сугалуулж, азтан тодруулаагүй. Бүр ичээд байсан. Мэдээж хандалт буурсан л даа. Гэхдээ л үүнийг болих хэрэгтэй юм.
Б.Болор-Эрдэнэ: Өрнө дахин дорнын соёлыг моодонд оруулаад, хүлээн зөвшөөрөөд байгаа хэрэг биш шүү дээ
“Trends.mn”-ийн үүсгэн байгуулагч нийтлэлч
Миний хувьд С.Дулам багшийн хажууд Монгол ийм, тийм байна гэж ярихад хэцүү байна. Амьдралын ухаан гэдэг нь аж байдлыг авч явах ухааныг хэлээд байгаа юм. Дорно дахины сэтгэлгээ, гүн ухаан нь амьдралын ухаантай харшилдах утгатай болоод ирнэ л дээ. Орон орны амьдрах ухаан ялгаатай. Зарим нь будаагаа тарина, зарим нь малаа маллана.
Энэ хэлэлцүүлэгтээ “дорнын соёл моодонд орлоо” гэдэг агуулга шингээнэ гэдэг чинь үүний цаана мөн л бидний комплекс байгаагийн илрэл. Дорнын хүн мундаг, дорнын соёл агуу гэдгийг батлах хүсэл. Яаж батлах гээд байгаа вэ, гэхээр “дэлхий биднийг тоогоод байна” гэх буюу дэлхийн бусад улс үндэстний үнэлэмжээр л өөрсдийгөө батлах гээд байх шиг ажиглагдлаа. Өрнө дахин дорнын соёлыг моодонд оруулаад, хүлээн зөвшөөрөөд байгаа хэрэг биш шүү дээ. Өрнө бол Христийнхээ шашин соёлын ай сав дотроо өөрөө өөртөө төгсөрсөн соёл иргэншилтэй. Европын ямар ч хотын архитектур, сүм хийд, түүн дотор уншигдаж байгаа сургаал энэ бүхэн өөрөө өөртөө шинжлэх ухааны түвшинд хүртэл төгсөрсөн бөгөөд соёл иргэншлийнхээ тойрог дотор багтдаг.
Менежментийн жишээн дээр ярья л даа. Намайг Токиод байхад миний ажиллаж байсан компани Германаас SAP буюу компанийн удирдлагын ERP систем авч ашиглаж байлаа. Гэтэл ерөөсөө таараагүй. Дорно дахины менежментийн систем урт. Доороосоо эхлээд явдаг. Зөвшөөрөл өгөх, гарын үсэг зурна гэх мэт асар удаан үйл явцын дараа зөвшөөрөл гардаг учраас SAP богиноддог юм билээ. Япончууд нэмэлт хөгжүүлэлт хийх гэхээр маш их зардал гараад, сүүлдээ гарцаагүй байдалд орж, дотооддоо хөгжүүлж эхэлсэн. Маш хүнд замыг японы IT туулсан л даа.
Тэгэхээр энэ хоёр соёлыг байтугай ерөөс нийт хүн төрөлхтнийг нэгтгэж байгаа үнэт зүйл бол харин бий байх. Маш онцлог хоёр ай савд хуваагдаж байдаг тийм ялгарал бол амьдралын түвшинд ч, аж ахуй, бизнесийн төвшинд ч бидний тооцож байгаагаас өндөр бий. Энэ нь цаашаа гарцаа байхгүй шашин соёлынхоо агуулга руу орно. Энд Монголын тухай ч яригдах учиртай. Бид дорно юм уу, өрнө юм уу? Буддист орон мөн юм уу, үнэхээр Оросын нөлөөнд орсон орон юм уу? Эсвэл барууны Христийн шашны нөлөөнд байгаа орон юм уу?
МУИС-ийн Н.Болдбаатар багш бол Монголыг буддист орон биш гэж нэг илтгэл дээрээ дүгнэж байсан. Японы уран зохиол уншиж байхад зарим талаараа энэ ортой. Бидний амьдрал, сэтгэлгээ, утга зохиолын агуулга дотор буддын шашин соёл гүн гүнзгий шингэсэн тал цөөн харагддаг.
Өрнө, дорнын ялгааг би сонирхолтой санагдсан ганц жишээгээр хэлье. Луу гэдэг амьтан байна. Сая луу жил сүүлээ шарваад өнгөрлөө шүү дээ. Луу гэдэг бол дэлхийн бүх ард түмэн төсөөлөлдөө зурж үлдээсэн үлгэрийн нийтлэг дүр юм байна. Гэхдээ өрнө, дорнод ялгаатай. Өрнө дахин бол лууг дайснаа гэж үздэг. Ямар ч үлгэр дээр лууг ялан дарсан баатар гарч ирээд дуусдаг. Харин дорнод бол баатар биш луу нь гол дүр байдаг. Луу нь өөрөө уусан найрссан эх байгалийн төлөөлөл, бэлгэ тэмдэг маягийн дүр. Үүнээс юу харагдаж байна вэ, гэхээр өмнө М.Дөлгөөнбаярын хэлдэг шиг өрнө зүгийнхэнд байгалийг эрхшээх, хянах үзэл илэрдэг. Карл Юнгийн дүгнэснээр дорно дахин бидний оюун санааны ертөнцийг илэрхийлж байдаг. Манай төв номын санд төвөд хэл дээрх дэлхийн хамгийн том номын сан байгаа шүү дээ. Зүгээр л сүүлийн 250 орчим жилд өрнө дахин галт зэвсэг хийсэн. Үүнээсээ болоод армийн, эдийн засаг, улс төрийн хэмжээнд хүч түрээд явчихсан учраас бид араас нь чирэгдээд, тэдний аргад суурилсан буюу байгаль дэлхийг хянана гэж үзсэн философийг судалж уншихаас өөр аргагүй болсон хэрэг. Тиймээс манайд тэр зүгийн орчуулга маш их хийгдэж байгаа юм.
Орфей театр ч гэсэн Гэм зэм, Фаустыг найруулж тавих зэргээр өрнийн төгсөрсөн соёл иргэншлээс утга зохиол, урлагийн бүтээлийг толилуулсаар ирсэн. Хүмүүс ийм зүйлсийн цаана байгальтай тэрсэлдсэн шашин соёлын сэтгэлгээний суурь философи байгааг ажиглалгүй үзэж, уншаад өнгөрч байгаа. Дорно дахинд бол хармони гэдэг ойлголт байна шүү дээ. Бид зэн буддизмын зохиолыг ч утга зохиол дээрээ уншдаггүй. Тэгэхээр аль нь илүү гэдэгтээ биш, аль нэг нь агуудаа биш. Соёлын сэтгэлгээний системийн хувьд бүрэн төгс юм уу гэдэгтээ л байгаа юм. Бүрэн төгс байж гэмээн хүний ухамсарт ёс зүй, зан төлөвийн төгөлдөр нөлөөлөл үзүүлнэ. Гэвч бид ийм зүйлсийг өрнө дорнын аль алинаас нь авч чадахгүй яваад байх шиг.
-
Усны гудамж
- 04/03/2025
II хэсэг: Урлаг хэмээх найрсал
Усны гудамж сайт, Орфей театр хамтран 3 сарын 27 буюу Дэлхийн театрын өдөр, "Амьдрахуй" постдрамын жүжгийн нээлтийг тохиолдуулан "Амьдрахуй-Дорнын ард…
Leave a Reply