Үхмэл амьдралын ерөндөг
Ойрын үед үзсэн эдгээр бүтээлийн дотроос надад шивнэсэн нэгэн зүйлийг тантай хуваалцах гэсэн юм. Ерөөс тэмцэгчид амьд үлддэг бололтой. Улс төр, нийгэм, хүний эрх, жендерийн эрхийн төлөө тэмцэгч гэсэн утгаар биш ээ. Өдөр тутамдаа тэмцэж, өдөр бүр амьд үлдэх, амьд үлдэхийн төлөө тэмцэх тухай хэлж байна. Орчин үеийн бидний энэ амьдран буй нөхцөлд хүн үхэж үргэдэх, золгүй осол эндэлд өртөх нь мэдэгдэхүйц багассан хэдий ч бидний “амьд үлдэх” тэмцэл зогсчхоогүй байна. Энд хүмүүс харахад амьд боловч дотроо галгүй, цоггүй болж, үхэж үрэгдэх ажээ. Аж амьдрал аятай тухтай, таашаал авч болох зүйлс асар их болох тусмаа бид ая тухын төлөө, таашаалын төлөө амьдардаггүй гэдгээ зүрхний угаас мэдэрч байна.
Уг хоёр бүтээлийг нэгэн тэмдэглэлд оруулан бичих учир энэ. Эдгээр бүтээл бидэнд “Та нар үргэлж шал дэмий зүйлс хөөцөлдөх юм” гэж хэлж өгөх шиг. Эх газар руу усан онгоцоор явж буй Гван Шикийн араас уйлан гүйх Э Сүнийг хараад Гван Шикийн эмээ “Хүссэнээрээ орилог ээ. Сэтгэл шархаллаа гээд хүн үхдэггүй юм” гэж хэлдэг дээ. Үнэндээ сэтгэл шархлахад хүн үхдэг, харин хүмүүс үхсэн гэдгээ мэдэлгүй үргэлжлүүлэн амьдарсаар байдаг шиг надад санагдана. Сүүлд би нэгэн сонирхолтой мэдээлэл сонслоо. Гэр бүлдээ сэтгэл ханамжтай байдаг, ажилдаа сэтгэл ханамжтай байдаг, цалин орлогодоо сэтгэл ханамжтай байдаг, карьертаа сэтгэл ханамжтай байдаг гэх мэт хүний амьдралын сайн сайхныг бүрдүүлэгч хүчин зүйлс дээр бусдаасаа давуу амьдарч буй хүмүүсээс судалгаа авч л дээ. Хэн нь илүү жаргалтай юм бол оо? Гэтэл гэр бүлдээ сэтгэл ханамжтай хүмүүсийг гүйцэх “аз жаргалтай” хүн олдсонгүй гэнэ (уншаад өнгөрсөн судалгааны тухай мэдээллийнхээ эх сурвалжийг эргээд олсонгүй). Хүүхдүүд өсвөр насандаа мөнгө, мэргэжил, хичээл сургууль гэх мэт томчуудын хувьд “амин чухал” зүйлсийг шуудхан умартаад “хайр сэтгэл, хосын харилцаа”-ны тухай ухаан жолоогүй сонирхож эхэлдэг дээ. Бодоод байх нь ээ хөөрхийс уг нь хамгийн “чухал” зүйлийнхээ учрыг хамгийн түрүүнд олох ёстой гэх байгалийн зөн нь цаанаасаа л ажиллаад байдаг юм биш үү? Амьдралын хамгийн чухал зүйл болох хайрлах эрдмийг хэрдээ сурсан хүн бол ажил, ахуй, амьдрал, мөнгө цаасны тал дээр амжилт гаргах, эс гаргахаас үл шалтгаалан амьдраад л байх дархлаатай болдог шиг.
“When Life Gives You Tangerines” дээр том охин нь Э Сүнд “Аавтай биш мөнгөтэй хүнтэй гэрлэхгүй дээ. Тэгсэн бол та дуртай цэцэгтэй хувцсаа дандаа өмсөнө шүү дээ. Та тэр үедээ эргэж очвол өөр хүнтэй гэрлэх үү?” гэдэг. Э Сүн мэдээж “Эргээд очсон ч аавтай чинь гэрлэнэ” гэдэг. Амьдрахуй жүжгийн төгсгөлд үзэгчдэд эгээ л Э Сүний охин шиг асуулт төрнө. Жиа Жен энэ их зовлонгийн ард шийдвэртээ эргэлзсэн болов уу? Гэтэл Жиа Жен тайзны өмнөө гарч ирээд ийн хэлж, үзэгчдийн эргэлзээг үлдэн хөөдөг билээ:
“Амьдрал намайг анх Фу Гүйтэй суух уу гэж асуусан. Тэгье ээ гэсэн. Ард нь Ёо Чинийг гэдсэнд байхад чамаас салах уу гэсэн, би буцаад ирсэн. Тэр бүх үед би амьдралд хариугаа л хэлээд байж дээ. Миний хариулт бол Фу Гүй чи!”
Зовлонг гэтлэх арга зам үнэн
Өнөө л баахан үхэл хагацал, зовлонтой кино, жүжгийн нэг гэж баалах өнцөг энэ хоёр уран бүтээлд хоёуланд нь байна. Нээрэн л зовлонгоор зодсон л доо. Би ч мөн “зовлонгоор зодож, нулимсаар үзэгчийн нүүрийг угаах”-ыг таашаадаггүй боловч энэ “зовлон”-д утга учир оноосныг нь үзэхүл үнэхээр өмгөөлмөөр санагдана. Жирийн нэг дуулиант савангийн драмаас юугаараа ялгаатайг нэг л зүйл тодорхойлж байна. Энд зовлон чухал биш, ямар зовлон тохиох нь онц биш, гагцхүү тэр зовлонг хэрхэн давж байна вэ гэдэг л зохиолын хамгийн үндсэн орц, хамгийн чанга эрчим нь байлаа. Тэгэхээр хамгийн гол нь хэдэн ширхэг зовлон тохиохдоо бус хэрхэн туулахдаа л учир бий. Хутагтын дөрвөн үнэн гэдэг дээ. Зовлон үнэн, зовлонгийн шалтгаан үнэн, зовлонг гэтлэх нь үнэн, зовлонг гэтлэх арга зам үнэн гэж. Магад хүн хүнээ хайрлаж чаддаг, зориглон хайрладаг, золиослон байж хайрладаг байх тусмаа өөрийгөө бүрэн мэдэрч, хутагтын үнэнд дөхдөг шиг санагдлаа гэвэл хэтэрхий романтик тайлбар болох уу?
Мөрөөдлөө дуртайяа мартъя, мөрөөдлийг тань хүндэтгэн үргэлжлүүлье
Хамгийн хөндүүр хэсгүүд айсуй. Дэндүү ойрын, дэндүү ойрхон мэдрэмжүүд, ирээдүйн сайн сайхны төлөөх тэмүүллийн тухай яриа айсуй.
Э Сүн нөхрийнхөө завин дээр гарахаас зүрхшээнэ. Тэгж болдоггүй гэсэн, аз харина гэдэг. Гван Шик түүнийг зоригжуулавч Э Сүн өөртөө аль хэдийн хэлчихжээ, бүр хүлээн зөвшөөрсөн байна. “Чи бол азгүйдэл, азгүйдэл дуудагч” гээд хэлчихсэн аж. Гэвч охиноо аавынхаа завь руу орох гэхэд нь тийн хэлж эс чадна. “Чи муу муухай зүйл дуудна” гэж охиндоо хэлж чадахгүй. Эмээ нь хэчнээн уурлавч Э Сүн охиноо дугуй унадаг болгохыг хүснэ. Дугуй ч унаж чадахгүй бол яаж гал тогооноос холдох юм бэ?
Э Сүн охиноо хараад мөрөөдлөө дуртайяа мартсан шиг Фен Шиа дүүгийнхээ боловсролын төлөө зовлонгоо дуугүйхэн үүрдэг. Гэвч хэлгүй бөгөөд сонсголгүй охинд өөрийн гэсэн тэмцлийн илэрхийлэл байсан нь, тэр илэрхийлэл нь уран яруу байсан нь хамгаас хайр татна. Тэдний зүрх гагцхүү “Ирээдүйд илүү сайхан байх” итгэлийн төлөө, өөрийн мөрөөдлийг ойр дотнын хүндээ дайж, биелүүлэх итгэлийн төлөө л найр тавьж байна шүү дээ. Бидний өөрсдөө хийсэн гэж бодох олон сонголт, өөрсдийн хүрч чадсан гэж бодох өндөрлөгүүд үнэндээ өөр хүмүүсийн золиос, найр тавьсан сэтгэлийн үндэс гэдгийг санах хамгийн хүнд.
Бид ч мөн найр тавих хэрэгтэй.
Анх их сургуульд ороод Утга зохиол судлалаар мэргэшнэ гэхэд мэргэжлийн хичээлийн багш минь лавлан асууж билээ. Яагаад? Танайх хөрөнгөтэй айл юм уу? Ахуй амьдралын “мөнгө цаасны араас хөөцөлдөх” бүхий л шаардлагыг ардаа орхиод уран зохиолд бүхнээ зориулахуйц хэмжээний хөрөнгөтэй хэрэг үү? Тэр үед надад энэ асуулт таагүй санагдаж билээ. Яагаад болохгүй гэж? Яагаад заавал баян айлын хүүхдүүд уран бүтээлч байх эрхтэй юм? Би чадна, би хичээвэл гэр бүл минь тэгтлээ баян биш байлаа ч чадна гэх бодол төрсөн. Яваандаа багшийн асуултыг би өөртөө тавьж, өөрөө хариултыг нь олох гэдэг болсон сон. Ажилд орсноосоо хойш уран зохиолоор мөнгө олж, хоногийн хоолоо залгуулах бүхий л арга замыг эрдэг байж билээ. Телевизэд ажилд орлоо ч өмнөх бүх ажлаа хаяад, муу муухайгаар хэлүүлээд ч хамаагүй Уран зохиолын агуулгатай нэвтрүүлэгт нь ажиллахыг хүссэн. Хэвлэлийн газарт ажилд ороод өөрт оногдсон номуудынхаа ард хурдхан гарчхаад дараа нь “Уран зохиол”-ын ном л олж ажиллах юм сан гэж бодно. Ажлын хажуугаар “Уран зохиол”-той холбоотой жижиг сажиг ажил гарах бүрийд бүхий л сэтгэлээ зориулан хичээнгүйлэн хийнэ. Гэхдээ уран зохиолын нэвтрүүлэг хийвч, уран зохиол орчуулавч, уран зохиолыг шууд бүтээгчдийн тоонд багтаж чадахгүй, бүтээснийхээ төлөө үнэлэгдэж чадахгүй, бүтээх тэр олон жилийн хөдөлмөрийн явцдаа гэдсээ тэжээж дийлэхгүй олон асуудал араас чангааж, тэгэх тусмаа “магад дараа үедээ зам гаргасан нь дээр байх” гэдэг сонголт руу улам улам ойртсоор. Урлаг тийм хол ажээ. Хөдөө тосгоны онц сурлагатан “Яруу найрагч” болох мөрөөдлийн араас гүйж байгаа нь Нобелийн утга зохиолын шагналтантай болох манай үндэсний уран зохиолын мөрөөдөлтэй дэндүү адилхан санагдана. Одоогоор бид тийшээ дөхөхийн тулд “том мөрөөдлөө” дуртайяа мартаад магад дараа нь нэгэн сайн хүн, сайхан хүн олоод аваг дээ хэмээн газарт булаад, үр жимсийг нь бусдад үлдээхээс аргагүйдэж байна. Хамгийн гол нь “дуртайяа” үлдээх.
Амьд байх хүсэл
Бид орчин үед бүтээсэн бүхий л бурхдаа нурааж орхиод ахиад шинэ бурхад бүтээж байна. Тахин шүтэж болох янз бүрийн зүйлс. Шинжлэх ухаан, эд баялаг, эрдэм мэдлэг, эцэг эх гээд бурхангүй орчин үеийн хүмүүст шүтээний хэрэгцээ байсаар аж. Тэгэхээр бурхан байдаг үгүй нь сонин биш харин бурхны хэрэгцээ үргэлж оршин байдаг л хамгаас сонин. “Амьдрахуй” жүжиг дээр нэгэн ийм мөр байдаг юм. Амьд байх хүсэл чинь чиний бурхан.
Эдгээр зохиолын баатрууд өөрсдийн үндэстний хамгийн эгзэгтэй цаг үед аж төрж буй. Тэр хэрээр хуучны ёс, соёлын үндэс нь ч сайн, муу янз бүрээр ганхан байлаа. Тэгэхээр зуурах бурхан, ёс уламжлал, эд хөрөнгөө үндэснийхээ хэмжээнд алдаж буй хүмүүс живж буй завин дээрээсээ юунаас шүүрэн барих билээ? Амьд байх хүсэл. Амьд байх хүсэл.
-
Сумъяа
- 03/01/2025
Хүүрнэлч зараа
Усны гудамж сайт “Зохиолчийн сар” буландаа гадаад, дотоодын зохиолчдын бүтээлийн уран сайхан, үнэ цэнийг сэргээн сануулах, таниулах бичвэрүүдийг нийтэлж буй. Хоёрдугаар…
Leave a Reply